Inleiding

Het is tijd voor een boekrecensie. Over stikstof. Een boek geschreven door ecoloog Wieger Wamelink getiteld Het Stikstofweb. Goeie titel!

Het boek is het resultaat van een “innovatief project” van Wageningen Environmental Research. De bedoeling is om geld en ruimte te geven aan “vernieuwende en baanbrekende ideeën”.

Dat laatste geldt in ieder geval niet voor dit boek. Het is zeker innovatief in opzet, uitleg en illustraties, maar de inhoud is old school.

Anders gezegd: Wamelink draait de oude stikstofboodschap af van de afgelopen 30 jaar.

Daar heb ik het nodige over geschreven op deze blog. De losse feitjes over de verschillende stikstofverbindingen zijn wel aardig maar gesneden koek voor elke chemicus/bioloog.

Maar dan de ondertitel! Díe is echt hilarisch.

Ik heb geen idee of Wamelink die verzonnen heeft of dat de communicatieafdeling van de WUR dacht dat de gekozen ondertitel wel een goed idee zou zijn.

Niet dus. Het werkt acuut op de lachspieren.

Hoe dat ook zij, het geeft de lezer ogenblikkelijk te kennen dat ecologen, evident, weinig tot geen kaas hebben gegeten van wat wetenschap eigenlijk ten diepste is. Let me explain!

De ondertitel

Dit is ‘em dan: Voor wie wil weten wat de wetenschappelijke waarheid is. Fantastisch! Voordat ik los ga laat ik Wamelink eerst aan het woord. Dat is wel zo fair (met nadruk):

Roelof Kleis: “‘Voor wie wil weten wat de wetenschappelijke waarheid is over stikstof’, is de ondertitel. Dat zijn heel veel w’s.” Wieger Wamelink: “Klopt. Dat allitereert lekker. Het is een soort knipoog. Die zin klinkt nogal prestigieus, en zo is het eigenlijk helemaal niet bedoeld. Wij wetenschappers hebben de waarheid niet in pacht, wij zoeken naar en ontwikkelen de waarheid. Dit is de wetenschappelijke kennis van dit moment. Er staat niks in waar twijfel over is. Dit is de nieuwste kennis, gefactchecked door experts.”

De uitleg van Wamelink maakt de ondertitel van zijn boek nog dommer dan die al is. Want dat ís de ondertitel: dom, in de zin van ‘arrogant’ en in de zin van ‘beperkt van verstand’.

Nee, het boek beschrijft allerminst de nieuwste kennis en factchecken is in ecologenland een ander woord voor ‘pal checken’ - ‘pal’ als in (ecologen)vriend.

Pal review is voor mij een ‘oude bekende’ zoals ik beschrijf in mijn blogpost Peer-reviewed de wereld rond óf de trivialisering van wetenschap?. Het verhindert bewust innovatie in onderzoeksland.

Bovendien: “eeuwige wetenschappelijke waarheid” in de proefondervindelijke categorie bestaat niet. Nogmaals: lees het Wetenschap op het snijvlak van recht en onrecht van waarde Ronald Meester en uw blogger.

Daarbij komt dat in het boek het nodige besproken wordt waarover wel degelijk de nodige wetenschappelijke twijfel over en kritiek op bestaat. Ik heb het natuurlijk - boring! - over kritische depositiewaarden (KDW).

KDW (alweer)

Wamelink begint met een vergelijk te maken tussen KDW en verkeersregels. Dat is baarlijke en gevaarlijke nonsens, zoals ik heb besproken in mijn blogpost Zijn Stikstofdepositie Limieten gelijkwaardig aan Verkeersregels? Wellicht heeft Wamelink zich iets aangetrokken van deze blogpost omdat hij meent dat:

“De vergelijking met de snelheidsregels gaat alleen niet helemaal op. De meting van de snelheid heeft een onzekerheid, en daar houdt men ook rekening mee: bij een overtreding van 1 kilometer per uur boven het maximum krijg je nog geen boete. En als tienduizend mensen 1 kilometer per uur te hard rijden, dan is dat ook geen probleem: niemand krijgt een boete, het telt niet op. Bij de KDW is dat anders. Als tienduizend mensen en bedrijven een heel klein beetje te veel stikstof uitstoten, dan telt dat wél op. Daar waar één overschrijding wellicht geen effect heeft, hebben die tienduizend kleine overschrijdingen dat wel. Er is hier duidelijk een verschil tussen snelheid en stikstof. …”

Hier worden enkele kolossale zeperds gedebiteerd die waarschijnlijk niemand zal opvallen. Wamelink meldt dat als “tienduizend mensen en bedrijven” een klein beetje stikstof uitstoten alles bij elkaar opgeteld de ‘KDW-snelheid’ wordt overschreden.

De logische conclusie uit dit warhoofdige argument is dan dat ie-der-een in Nederland een KDW-crimineel moet zijn (dan alleen dat de agrarische sector daarvoor moet boeten)!

Helaas kunnen we niet met enige vorm van precisie vaststellen wie welk stikstofdeel bijdraagt! Want AERIUS! Die wordt met de dag onnauwkeuriger (zie de recente uiting van het RIVM).

Een tweede logische conclusie is dat KDW, aldus Wamelink, nauwkeurig bepaalde waarden zijn die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek en ondanks dat inherent geen onzekerheden kennen.

Bijgevolg zouden KDW precieze ecologische voorspelingen kunnen doen omtrent de impact van stikstofdepositie op een bepaald ecosysteem. Zoals Wamelink de lezer voorhoudt (met nadruk):

“De kritische depositiewaarde is dus een grenswaarde. Hij is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en kennis van experts, en niet gelijk voor alle vegetatietypen (een groep bij elkaar horende plantensoorten). … voor elk vegetatietype [moet] een eigen KDW worden afgeleid. Als de stikstofdepositie beneden de KDW ligt, dan is er dus geen schade aan de vegetatie te verwachten, als hij erboven komt wel. Die schade is in het begin vaak redelijk onzichtbaar. Het stikstofgehalte in de bodem neemt toe, planten gaan wat harder groeien en het stikstogehalte in de planten neemt toe. Pas later verdwijnen er plantensoorten en nog later diersoorten.”

Gezien onze ruimschootse kennis van de vele ecologische studies die pogen KDW af te leiden kunnen we met zekerheid vaststellen dat dit volstrekte flauwekul is.

KDW zijn complexe expertocratische constructen met talloze onduidelijkheden, onvolkomenheden en onzekerheden waar niemand eenduidig op kan worden afgerekend. Lees onze ‘meesterlijk’ studie over ecostatistiek en onze (pier-revjoed) KDW-kritiek!

Maar nee, ecologen zoals Wamelink laten zich niets gelegen liggen aan snoeiharde en precieze statistisch-wetenschappelijke kritiek van mensen die er echt verstand van hebben. Die kennis hebben zij helemaal niet nodig: ‘wij hebben onze eigen ‘pal-checkers’.’

Oh ja, de ‘schade’ als gevolg van de KDW-overschrijdingen zijn “in het begin vaak redelijk onzichtbaar”, aldus Wamelink. Jaja. Zo kan alles onder de noemer van ‘stikstofschade’ wordt geschaard: ‘ik zie nu nog niks, maar dat komt wel, en wat ik nu al zie is van stikstofdepositie uit het verleden.’

Dit is de bekende ‘kop ik win; munt jij verliest’ truc!

WUR propaganda

Wat vind ik van dit boekje? Alles bij elkaar opgeteld vrij weinig. Het is een mengsel van trivialiteiten, rijkelijk geïllustreerd hoewel ik de tekenstijl niet kan waarderen (maar wat maakt dat uit!), en pseudo-wetenschappelijke drammerigheid.

Het is duidelijk dat ‘onze’ Hollandse ecologen zich op geen enkele manier wetenschappelijk laten corrigeren door wie dan ook en zeker niet door buitenstaanders.

Dat snap ik wel. De stikstof-consensus kongsi heeft nog steeds een lucratief businessmodel in handen met zijn stikstofonderzoek op bestelling. Dit alles mogelijk gemaakt door de vrijgevigheid van de Nederlandse overheid.

Daarmee is het boekje van Wamelink te classificeren als, heel saai, passé propaganda.