Inleiding
Waarde collega Ronald Meester heeft gister in Blckbx (vanaf 34:50) een bijzondere duit in het stikstofzakje gedaan. De analyse die Meester met Briggs, Rotgers en uw waarde blogger hebben gepubliceerd over significantie heeft eindelijk de terechte aandacht van de Raad van State.
Significantie is niet significant kreeg, op verzoek van Blckbx, een respons van dit juridisch orgaan dat onderwerp is van onze kritische analyse. En de RvS-reactie is adembenemend (met nadruk):
“De onderzoekers schrijven dat het woord twee [significant] betekenissen heeft en verbinden aan het gebruik van het woord significant in uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak vergaande conclusies.
De onderzoekers gaan echter voorbij aan het feit dat het woord significant nóg een andere betekenis heeft. Het heeft namelijk ook een juridische betekenis in het natuurbeschermingsrecht. In artikel 6 van de Europese Habitatrichtlijn komt het woord significant voor. … Heel specifiek staat er in het derde lid van artikel 6 van deze richtlijn het volgende. …
Artikel 6
“3. Voor elk plan of project dat niet direct verband houdt met of nodig is voor het beheer van het gebied, maar afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor zo’n gebied, wordt een passende beoordeling gemaakt van de gevolgen voor het gebied, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied. Gelet op de conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor het gebied en onder voorbehoud van het bepaalde in lid 4, geven de bevoegde nationale instanties slechts toestemming voor dat plan of project nadat zij de zekerheid hebben verkregen dat het de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied niet zal aantasten en nadat zij in voorkomend geval inspraakmogelijkheden hebben geboden.”
Wat de onderzoekers over het hoofd zien, is dat de taak van de Afdeling bestuursrechtspraak is om een juridisch geschil te beslechten. …
Kortom, de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State gebruikt het woord significant niet verkeerd of onjuist. Het woord significant heeft óók een juridische uitleg in het Europese natuurbeschermingsrecht. De Afdeling bestuursrechtspraak is als bestuursrechter gehouden die uitleg te gebruiken. Dat die afwijkt van wat de onderzoekers onder het woord significant verstaan, betekent niet dat dat fout is. Het is simpelweg een woord dat meerdere betekenissen heeft afhankelijk van de context waarin het gebruikt wordt. De Afdeling bestuursrechtspraak gebruikt dit woord in stikstofuitspraken uitsluitend in zijn juridisch betekenis.”
Nogmaals, een absoluut adembenemend antwoord, en dat voor een astmatisch persoon als ondergetekende. Bij dezen mijn bescheiden analyse van deze zeperd van jewelste van de RvS.
Europees Reacties
Kort samengevat hebben wij in Significantie is niet significant gesteld dat de term significant een gewone taalkundige betekenis heeft - we noemen het belangrijk-significant - én een statistisch wetenschappelijke betekenis - statistisch-significant.
Beide betekenissen kennen geen overlap (dan alleen bij toeval) terwijl de RvS beiden termen onoordeelkundig verhaspelt, zoals we in onze samenvatting vaststellen:
“Dit schrijven is gemotiveerd door de manier waarop de Raad van State (RvS) het woord “significant” gebruikt in belangrijke stikstof-uitspraken. Dit woord wordt tientallen malen gebruikt in drie uitspraken die de onderzoekers van dit artikel hebben bestudeerd.
Middels een uitgebreide analyse van de auteurs blijkt dat de RvS in haar stikstofuitspraken taalkundige, wetenschappelijke en juridische wanorde creëert door de statistische en taalkundige betekenissen van de term “significantie” onterecht en onoordeelkundig te vermengen.
Er is namelijk geen enkele overlap tussen het domein van de statistiek en het domein van de taal bij het overwegen van de term “significantie”.
Door twee onvergelijkbare termen aangeduid met hetzelfde woord onkundig te verhaspelen, ontdoet de RvS de onderwerpen die door haar als “significant” worden aangeduid van enig belang en betekenis.”
Mocht de RvS, en waarde lezers van deze blog, denken dat wij de Europese context van deze thematiek gemist zouden hebben: niets is minder waar. Sterker, wij hebben de Europese Commissie (EC) rechtstreeks vragen gesteld over artikel 6 en het gebruik van de term ‘significant’.
Het eerste antwoord van de EC was voorlopig maar ondubbelzinnig: significant moet worden verstaan als ‘belangrijk-significant’.
In een tweede uitgebreider antwoord werden we door de EC onder andere verwezen naar het document Beheer van Natura 2000-gebieden. De bepalingen van artikel 6 van de habitatrichtlijn (92/43/EEG).
Laat nu in dat document het woord ‘significant’ specifiek worden besproken op pagina 41 en 42. Wat blijkt? Deze term moet volgens de EU “op een objectieve manier worden geïnterpreteerd”. Daarbij wordt het volgende voorbeeld gegeven:
“Een verlies van honderd vierkante meter aan habitat kan bijvoorbeeld significant zijn met betrekking tot een klein gebied waarin een zeldzame orchidee voorkomt, terwijl een soortgelijk verlies in een groot steppengebied insignificant kan zijn als dit geen gevolgen heeft voor de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied.”
Deze benaderingswijze is in lijn met ‘belangrijk-significantie’, temeer ook omdat de EC geen uitspraken doet over eventueel bruikbare wetenschappelijk methoden.
Desalniettemin: in het vaststellen van het wel of niet belangrijk-significant zijn van het verlies van een “zeldzame orchidee” in de context van een bepaald natuurgebied, wordt veelal gebruikt gemaakt van methoden die terug te voeren zijn op statistische significantie!
Zoals waarde lezers nu wel weten: dat laatste is een heel slecht idee.
Zoals Meester dat verwoordde: er zijn heel veel zaken in de wereld die ondanks het feit dat ze als statistisch-significant worden bevonden toch geen enkele belangrijke significantie bezitten!
De Kostbare Zeperds van de RvS
De RvS probeert deze materie te omzeilen met de invoering van een vermeende derde betekenis van significantie. Er zou namelijk zoiets bestaan als een ‘juridische betekenis’ van ‘significant’. Helaas wordt daarvan geen definitie meegegeven in het antwoord van de RvS.
Dat heeft een reden: er bestaat helemaal geen juridische betekenis van het woord ‘significant’. Deze is letterlijk uit de duim gezogen door de RvS om, denk ik, toch nog enig decorum te behouden!
Ik heb een vermoeden waar dit niet-significante neologisme (letterlijk ‘nieuw woord’; ik kon de verleiding van deze woordgrap niet weerstaan) vandaan komt, maar dat ontslaat de RvS niet van de plicht deze materie en de bijbehorende literatuur tot zich te nemen en correct te hanteren.
Mijn vermoeden: omdat het woord ‘significant’ in de Habitatrichtlijn staat - bijvoorbeeld in het geciteerde artikel 6 van deze richtlijn - meent de RvS daaruit te kunnen afleiden dat het woord dan ook wel een juridische betekenis zal hebben.
Nogmaals: nee dus!
Hoe dit ook zij, het antwoord van de RvS op ons artikel Significantie is niet significant straalt een bepaald dedain uit alsof wij de zaken niet helemaal zouden begrijpen, inclusief de Europese context.
Onkunde en onbegrip kunnen blijkbaar alleen maar worden verhuld door de opponenten in kwestie - wij dus - met een schouderklopje er op te wijzen dat we niet helemaal op de hoogte zijn.
De brute ironie wil dat daarmee twee van de vier auteurs - experts op het gebied van wiskunde en statistiek - door niet-experts - juristen van de RvS - op de vingers worden getikt.
Een tweede zeperd.
Afsluitend: sommige waarde lezers zullen misschien denken dat dit slechts een publiekelijk woordspel is tussen twee partijen met ‘harde koppen’. Niets is minder waar.
De stikstof-uitspraken van de RvS maken ruimhartig gebruik van het woord ‘significant’ om tal van activiteiten - agrarisch, de bouw en zo verder - tot staan te brengen ten koste van heel veel banen en heel veel geld - want “verslechteringen en verstoringen die significante effecten kunnen hebben op de natuurwaarden”.
We zullen moeten afwachten of juridisch gezichtsverlies belangrijker is dan de door de RvS veroorzaakte omvangrijke sociaal-economische schade met al het bijbehorend persoonlijke leed van dien.
De handreiking van Meester aan de RvS is een uitgelezen kans om de kwaliteit van juridische uitspraken met verstrekkende maatschappelijke gevolgen op een hoger plan te krijgen. Dat is op het gebied van stikstof allesbehalve een overbodige luxe!