Inleiding
Ik ben altijd een grote fan geweest van Yes Minister en Yes, Prime Minister; nog steeds trouwens. Typisch Engels tv-werk met messcherpe dialogen en onderkoelde en b(r)itse humor. En: je moet van ‘talige televisie’ houden.
In beide series staan maar drie personen centraal:
Sir Humphrey Appleby, secretaris-generaal van het ministerie van Bestuurlijke Zaken, briljant gespeeld door Nigel Hawthorne; minister James “Jim” Hacker, prachtig ‘naief’ gespeeld door Paul Eddington en zijn persoonlijke secretaris Bernard Woolley, sluw neergezet door Derek Fowlds.
Beide series geven een blijvend inkijkje in de werking van de politiek, waar ook ter wereld. De eerste woordenwisseling tussen de drie hoofdrolspelers is als volgt en zet de toon van een geniaal stukje televisie dat nog steeds z’n weerga niet kent (met nadruk):
““Bernard Woolley: “Minister, allow me to present Sir Humphrey Appleby, Permanent Under Secretary of State and head of the DAA.”
Jim Hacker: “Hello, Sir Humphrey.”
Sir Humphrey: “Hello and welcome.”
Bernard Woolley: “I believe you know each other.”
Sir Humphrey: “Yes, we did cross swords when the Minister gave me a grilling over the estimates in the Public Accounts Committee.”
Jim Hacker: “I wouldn’t say that.”
Sir Humphrey: “You came up with all of the questions I hoped nobody would ask."
Jim Hacker: “Well, opposition is about asking awkward questions."
Sir Humphrey: “And government is about not answering them."
Jim Hacker: “Well, you answered all mine anyway."
Sir Humphrey: “I’m glad you thought so, Minister."”
De laatste vijf regels van dit prachtige verbale duel is zeer van toepassing op het stikstofdebacle dat het woord crisis niet waard is. Het is bestuurlijk en ‘wetenschappelijk’ tot een crisis gemaakt.
Hoe dat ook zij, de eerste schriftelijke reactie van minister Van der Wal op het aankomende kortgeding van Stikstofclaim tegen de Staat inzake AERIUS is werkelijk een tekstuele parel die niet zou misstaan in deze grandioze BBC-serie. Een kleine analyse.
De minister schrijft …
De tranen biggelden mij over mijn wangen toen ik de eerste diep-empatische regels las van het verweer van de minister in haar reactie op het verzoek van buitenwerking stellen van AERIUS. Leest u even mee (met nadruk):
“Alvorens in te gaan op de sommatie, hechten wij eraan om aandacht te besteden aan de situatie waarin PAS-melders zich bevinden. PAS-melders verkeren sinds de PAS-uitspraak van de Afdeling d.d. 29 mei 2019 in uiterst onzekere tijden. Het gaat hier vaak om boerenbedrijven die door falend overheidsbeleid al jaren in onzekerheid zitten. Als ministerie vinden wij dit verschrikkelijk en wij spannen ons in om hen te helpen. Een invulling van de actie die met het oog hierop wordt ondernomen is uitgewerkt in de Kamerbrief van 25 november 2022.”
Zo invoelend hebben we onze overheid zelden gezien. Niet dat dat van belang is. De ‘ambtelijke natuurtrein’ dendert namelijk gewoon door. We lezen verder (met nadruk en toegevoegde nummers [1] - [3]):
“Daarnaast stellen wij in het algemeen het volgende voorop. [1] De natuur heeft zwaar te lijden onder de effecten van te veel stikstof. Met het AERIUS-instrumentarium wordt de omvang van de stikstofdepositie berekend en deze informatie wordt betrokken bij de beoordeling welke projecten nog wel mogelijk zijn. Stoppen met het AERIUS-instrumentarium of de onderliggende modellen lost het probleem in de natuur niet op en maakt de situatie voor initiatiefnemers van projecten vele malen ingewikkelder. [2] Op dit moment is AERIUS de best beschikbare methodiek en biedt het de beste mogelijkheid om de complexiteit van depositieberekeningen toepasbaar te maken voor toestemmingverlening. [3] Het Rijksinstituut voor Ons kenmerk Volksgezondheid en Milieu (RIVM) werkt continu aan de doorontwikkeling van demodellen en toetst die modellen aan internationale standaarden. Op deze manier hanteert AERIUS zoveel mogelijk de actuele stand van wetenschap en techniek. De rekenmethodiek in AERIUS wordt al jarenlang, ook in de jurisprudentie, breed geaccepteerd.”
Politician’s logic
Wat hier wordt gedebiteerd tart werkelijk elke logica. Om met dat laatste te beginnen, in Yes, Prime Minister wordt in de aflevering Power to the people dit briljante syllogisme uitgewisseld tussen Sir Humfrey en Sir Arnold (met nadruk):
Sir Arnold: “He is suffering from politician’s logic.”
Sir Humfrey: “Something must be done, this is something, therefore we must do it."
Sir Arnold: “Well, doing the wrong thing is worse than doing nothing.”
Sir Humfrey: “Doing anything is worse than doing nothing.”
In het verweer van de minister, in de zin gemarkeerd met [2] van het tweede briefcitaat, wordt dezelfde “politician’s logic” drogreden gehanteerd:
- We moeten iets doen;
- Met AERIUS kunnen we iets doen;
- Dus we gebruiken AERIUS.
Deze drogreden laat de feitelijke kwaliteiten van AERIUS, dat wil zeggen het ontbreken daarvan, buiten beschouwing. De twee redenen daarvoor zijn gevoeglijk bekend: Criticizing AERIUS/OPS Model Performance en de Rebuttal On RIVM’s Critique Of Briggs et al. AERIUS/OPS Model Performance.
Het is opvallend, of juist niet, dat iedereen uit de academia en het landsbestuur wegkijkt van de aantoonbare catastrofe die AERIUS heet! Dit model vormt, samen met de kritische depositiewaarden (KDW), het hart van de ‘stikstofcrisis’.
Bondiger: AERIUS ís de crisis.
Wat heeft het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof ook al weer geconcludeerd over AERIUS en de vergunningverlenende kwaliteiten daarvan? Zie pagina 9 van Meer meten, robuuster rekenen.
Maar wacht …
Ik heb te snel geoordeeld? Minister van der Wal refereert tóch aan de vermaledijde conclusie van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof en merkt daarover het volgende op (met nadruk):
“U geeft aan dat het eindrapport van het adviescollege Meten en Berekenen Stikstof, onder leiding van dhr. Hordijk, aantoont dat AERIUS ongeschikt zou zijn voor vergunningverlening.
Vooropgesteld geeft het adviescollege in dit eindrapport aan dat het Nederlandse meet- en modelinstrumentarium voor de doorrekening op nationale schaal van voldoende tot goede kwaliteit, en daarmee doelgeschikt is. Het klopt dat het adviescollege ook heeft aangegeven dat het rekeninstrument AERIUS Calculator niet doelgeschikt is voor vergunningverlening. Het kabinet heeft daarom de aanbevelingen ter harte genomen en stappen gezet om de systematiek en bijbehorend instrumentarium verder te verstevigen in lijn met de gedane aanbevelingen.
Met de implementatie van de vervolgacties zijn de aanbevelingen van het adviescollege opgevolgd en zijn de onvolkomenheden van de methodiek hersteld. In de Kamerbrief van 9 juli 20216 zijn deze acties nader beschreven.”
Niks aan de hand dus …? Nou, dat lijkt maar zo. AERIUS is helemaal niet “verstevigd” en de “onvolkomenheden” zijn ook niet “hersteld”. Waarom weet ik dat? En wel hierom (met nadruk):
“The solution is to design experiments and independently test OPS on completely new data. Pending those experiments, OPS must be shelved as to forestall extensive societal and economic damages resulting from its continued use in policy making.”
Er zijn helemaal geen nieuwe experimenten gedaan om OPS onafhankelijk te testen op voorspellende nauwkeurigheid (skill). Niets van dat al. Het RIVM, zoals gemeld op punt [3] van het tweede briefcitaat, toets de modellen zoals AERIUS nog steeds niet aan “internationale standaarden”.
De reactie van de minister is dus uit de duim gezogen en AERIUS/OPS blijft een prul van een model zonder skill.
Yes Minister in Den Haag
Zoals ik eerder opmerk, deze brief zou een script van een aflevering van Yes Minister kunnen zijn. De laatste paragrafen van de brief, die ik hier deels citeer, zijn werkelijk een schitterend staaltje van ‘Sir Humphrian’ frasering:
“Uw sommatie is hoofdzakelijk gebaseerd op de eis van het Hof van Justitie van de Europese Unie dat elke redelijke wetenschappelijke twijfel over de gevolgen van het geplande project moet worden weggenomen. Op grond van de hierboven gegeven toelichting zijn wij van mening dat de huidige systematiek de best beschikbare is, conform de actuele stand van wetenschap en techniek, en dat AERIUS Calculator daarmee voldoet aan de juridische vereisten.
Daarbij is de AERIUS Calculator een ondersteunend instrument. Het resultaat dat met AERIUS Calculator wordt verkregen, vormt slechts een van de elementen van de passende beoordeling bij een vergunningsaanvraag. Stoppen met het AERIUS- instrumentarium of de onderliggende modellen lost het probleem in de natuur niet op en maakt voorts de situatie voor initiatiefnemers van projecten ingewikkelder. …”
De laatste zin refereert naar zin [1] van het tweede briefcitaat: ‘de natuur heeft het zo zwaar, want stikstof, en dan maakt stoppen met AERIUS de natuur niet beter en wordt het nog moeilijker voor “initiatiefnemers van projecten”!
Dus samengevat: de niet-doelgeschikte, want hopeloos inaccurate, administratie van stikstofdepositie van activiteiten met behulp van AERIUS, met alle bijkomende kostbare bestuurlijke en juridische ‘arrangementen’, is van groot belang voor de natuur die te lijden heeft onder te hoge stikstofdepositie, aldus het hopeloos inaccurate AERIUS model.
Dit wangedrocht van een argument is vergelijkbaar met de wijze waarop Sir Humphrey, in de aflevering The Compassionate Society, de bureaucratisering van de gezondheidszorg, ten koste van de feitelijke zorgverlening, rechtvaardigt:
Jim Hacker: “Humphrey, the whole National Health Service is an advanced case of galloping bureaucracy.”
Sir Humphrey: “Certainly not. Not galloping. A gentle canter at the most.” …
Jim Hacker: “Are you suggesting that treating fewer and fewer patients so that we can employ more and more administrators is a proper use of the funds voted by Parliament and supplied by the taxpayer?”
Sir Humphrey: “Certainly!”
Jim Hacker: “This money is voted solely, Humphrey, to make sick people better!
Sir Humphrey: “No, no, no, no minister. It is to make everyone better. Better for having shown the extent of their care and compassion. You see minister, when money is allocated to Health and Social Services, Parliament and the country feel cleansed. Purified. Absolved. It is a sacrifice.”
Jim Hacker: “What a load of claptrap.”
Sir Humphrey: “When a sacrifice has been made, nobody asks the Priest what happened to the ritual offering after the ceremony.”
Jim Hacker: “No Humphrey, you’re wrong. The public does care if this money is misspent.”
Sir Humphrey: “With respect, minister, they care if it’s not seen to be misspent. …”
The Compassionate Society kent zijn hoogtepunt in deze fantastische scene waarin Humphrey met droge ogen uitlegt aan minister Hacker waarom een ziekenhuis zonder patienten en medisch personeel 500 stafleden heeft, die ook nog eens overwerkt zijn ook omdat er eigenlijk 650 stafleden ‘nodig’ zijn.
De link tussen deze scenes en het AERIUS debacle hoef ik waarde lezer niet uit te leggen, neem ik aan.
Afrondend, de Staat heeft met deze brief, ter rechtvaardiging van het onverdedigbare, het stikstofdeblacle dat AERIUS heet in de boeken doen belanden als een satire van het niveau Yes Minister. Dat is tegelijkertijd heel erg knap én, omdat het stikstofdebacle geen toneelstuk is maar de werkelijkheid, een absoluut dieptepunt.
De Sir Humphreys blijven regeren in quasi democratiën zoals de onze ….