Bulverisme. Vreemd woord want een neologisme, bedacht door niemand minder dan Clive Staples Lewis in zijn BULVERISM (1941) or The Foundation of Twentieth-century Thought.

Lewis was een visionair want onze cultuur is doordrenkt geraakt van het bulverisme met alle ondermijnende consequenties van dien. Eerst maar een uitleg van de man zelf (met nadruk):

“… you must show that a man is wrong before you start explaining why he is wrong. The modern method is to assume without discussion that he is wrong and then distract his attention from this (the only real issue) by busily explaining how he became so silly. In the course of the last fifteen years I have found this vice so common that I have had to invent a name for it. I call it Bulverism. Some day I am going to write the biography of its imaginary inventor, Ezekiel Bulver, whose destiny was determined at the age of five when he heard his mother say to his father – who had been maintaining that two sides of a triangle were together greater than the third – ‘Oh, you say that because you are a man’. ‘At that moment,’ E. Bulver assures us, ‘there flashed across my opening mind the great truth that refutation is no necessary part of argument. Assume that your opponent is wrong, and then explain his error, and the world will be at your feet. Attempt to prove that he is wrong or (worse still) try to find out whether he is wrong or right, and the national dynamism of our age will thrust you to the wall.’ That is how Bulver became one of the makers of the twentieth century.”

Bulverisme is in ieder geval verwant aan de genetische drogreden. Maar Lewis gaat met bulverisme een forse stap verder en dat maakt zijn variatie op deze drogreden zo interessant voor onze tijd.

De genetische drogreden verschijnt, zo lijkt het althans, voor het eerst ten tonele in 1934 in het boek An Introduction to Logic and Scientific Method van Cohen en Nagel.

Vanaf p. 388 wordt deze drogreden in filosofisch jargon besproken. Te kort samengevat: de oorsprong en geschiedenis van ideeën is fundamenteel iets anders dan de inhoud van diezelfde ideeën.

De drogreden zoals we die nu kennen komt er op neer dat iets als goed of fout wordt bestempeld uitsluitend op basis van de bron zoals daar zijn locatie (zie onder), institutie (politiek, media, academia) of persoon.

Ik maak het even persoonlijk: ik deug niet (want ik geloof, hoe is het mogelijk, in God), houdt één of andere drogredenaar mij/ons voor, dus alles wat ik zeg is niet in de haak, ongeacht of mijn beweringen feitelijke en logisch in orde zijn.

Lewis gaat verder.

Hij stelt in zijn korte essay dat de bulverisme drogreden als uitgangspunt heeft dat de stelling van de opponent a priori niet deugt en dus nooit analyse behoeft.

Wie wel ‘analyse’ nodig heeft is de spreker met al haar/zijn ‘evidente’ gebreken!

Preciezer: bulverisme stelt de niet-rationele oorzaken - wensdenken, angsten, politieke voorkeuren, enzoverder - van bepaalde argumenten centraal waarmee de structuur en de kwaliteit van de argumenten zélf geen waardeoordeel meer behoeven.

Zo substitueert de bulverist, zonder dat te vermelden, het inhoudelijke discours voor een ‘persoonsanalyse’ (met nadruk):

“… The Freudians have discovered that we exist as bundles of complexes. The Marxians have discovered that we exist as members of some economic class. In the old days it was supposed that if a thing seemed obviously true to a hundred men, then it was probably true in fact. Nowadays the Freudian will tell you to go and analyse the hundred: you will find that they all think Elizabeth I a great queen because they all have a mother-complex. Their thoughts are psychologically tainted at the source. And the Marxist will tell you to go and examine the economic interests of the hundred; you will find that they all think freedom a good thing because they are all members of the bourgeoisie whose prosperity is increased by a policy of laissez-faire. Their thoughts are ‘ideologically tainted’ at the source.”

Samengevat: ideeën, argumenten, feitenkwesties worden verdacht verklaard vanwege één of meerdere ‘ideologische besmettingen aan de bron’. Een paar thema’s ter illustratie die de drogreden van het bulverisme vandaag de dag representeren:

  • ‘Ontkenning’ (‘stikstof’, ‘klimaat’, ‘science’)
  • Consensus
  • Politiek-ideologische affiliaties
  • Groepsdenken (tot welke behoor jij?)
  • (Non-)peer review
  • Misinformatie
  • Antivax
  • …

De bulverist verklaart, ex cathedra, bepaalde feitenkwesties, argumenten, ideeën buiten de orde - deels samengevat in bovenstaande thema’s - omdat diegenen die deze en andere ‘verbannen noties’ huldigen ‘karakterfouten’ hebben die hen én hun ideeën ‘als vanzelf’ buiten de orde plaatsen.

Deze en tal van andere vormen van bulverisme hebben het inhoudelijke discours van even zoveel onderwerpen geruïneerd. Dat is een bewuste keuze.

Voordat ik dat laatste ter hand neem laat ik waarde lezer eerst zien hoe ik recentelijk zelf het slachtoffer ben geworden van bulverisme. Medelijden is niet nodig, hoewel de samenleving als geheel zeker lijdt onder deze drogreden.

Mijn blog mRNA vaccins of de roekeloze introductie van medische technologie kreeg via LinkedIn de nodige aandacht, ook van een zekere Vlaamse farmaceut. Onderstaand reproduceer ik zijn reacties op deze blog:

(1) “Dit is niet uw vakgebied. Verdiep u eens in alle relevante literatuur die hierover bekend is. Een ongenuanceerd bericht gebaseerd op aannames en onderbuikgevoelens. Slaat de plank volledig mis.”

(2) “mRNA techniek wordt al tientallen jaren gebruikt en is ook al jaren in onderzoek voor vaccins. Het gaat mij niet om uw kennis over risico analyse, maar uw medische kennis. Als u stelt dat deze technieken risicovol zijn, denk ik, zoals ik al zei, schoenmaker blijf bij uw leest. De risico’s zijn bekend na miljarden vaccinaties. En zeer klein zeker tegenover het risico van corona.”

Het zal ongetwijfeld toeval zijn, maar kort na deze twee reacties werd mijn blogpost van LinkedIn gegooid, want ‘misinformatie’.

Een waarschuwing: als er al zoiets bestaat als ‘misinformatie’, dan moet er ook een ‘officiële waarheid’ bestaan die door bepaalde (overheids/commerciële) instituties gepropageerd en bewaakt wordt!

(Zie verder mijn blogposts Een vervolg op het feiten discours à la minister Dijkgraaf).

Enfin, nu ben ik niet zo bijster geïnteresseerd in het ‘geschrapt’ worden van LinkedIn, of dat ik een uitbrander krijg van iemand die meent meer te weten dan ik.

Eerlijk is eerlijk: er zijn heel veel mensen in de wereld die meer weten dan ik (duh!), dan alleen dat het hier helemaal niet over kennis gaat die ik wel of niet bezit, maar over mijn persoon en wat ik voorsta.

Wat zijn dan de bulverisme karakteristieken van bovenstaande reactie op mijn blogpost? Ik geef er een drietal ter illustratie:

  • Groepsdenken - ik behoor, volgens waarde opponent, niet tot de ‘juiste’ (expert)groep (medisch, farmaceutisch), dus moet ik mijn mond houden.
  • Misinformatie - het gaat hier over het gevoelige, politiek beladen, risico-analytische vraagstuk van mRNA vaccins die een ‘eenduidig verhaal’ vereisen; ‘officiële waarheid instituties’ hebben geen enkele interesse in de ‘theorie’ van de platte aarde!
  • Consensus - Need I say more: “De risico’s zijn bekend na miljarden vaccinaties. En zeer klein zeker tegenover het risico van corona.”

Mijn reacties op waarde opponent zijn inhoudelijk, overzichtelijk en onderbouwd (natuurlijk); dat is mijn bewust naive en noodzakelijke houding, zeker tegenover een bulverist:

(reactie op 1) “Interessante opmerking. Laat risico analyse nu precies mijn vakgebied zijn. Ik heb er het nodige wetenschappelijk over gepubliceerd. En: waar hebt u feitelijk kritiek op?”

(reactie op 2) “U beweert slechts dat de mRNA risico’s klein zijn. Dat is een stelling die vraagt om onderbouwing. Die heb ik, tot zover, gegeven. Daaruit blijkt dat de risico’s veel groter zijn dan volgens de risico-analytische standaarden toelaatbaar is. Heel veel groter. Dat was al bekend bij de eerste maanden van de introductie van het Pfizer product. Zie de FDA documentatie daarover die nota bene onder dwang via een FOIA naar buiten is gekomen.”

Al met al geeft bulverisme de schijnbare mogelijkheid om de onwelkome werkelijkheid te negeren of, erger, geweld aan te doen. Dat laatste mag wat kosten, soms zelfs mensenlevens (van anderen natuurlijk), zo leert de geschiedenis.

Daarnaast is bulverisme zoveel makkelijker dan kritisch studeer- en denkwerk. Gemakzucht maakt echter blind en doof voor de waarheid die, of we nu willen of niet, boven onszelf uitstijgt. Dat laatste is onaanvaardbaar geworden; wíj zijn de maat aller dingen.

Thomas Nagel noemt dat in zijn boek The Last Word het ‘cosmic authority problem’.

Hoewel Nagel het hier over God heeft, is voor ons waarheid, die onafhankelijk van onze diepste wensen en verlangens nastrevenswaardig blijft, al een immense hinderpaal.

Bulverisme heeft dan ook een hoge kostprijs: de rede zelf gaat ermee verloren.

Immers, om het bulverisme-spel überhaupt te kunnen spelen, moet men nog steeds argumenteren; in de dubieuze context van deze drogreden worden de ‘modderige gronden’ van de persoon in kwestie ‘blootgelegd’.

Inderdaad, mijn waarde LinkedIn opponent probeert te argumenteren, te bewijzen, dat ik een onzin-verkoper ben, een deug-niet, een niet-specialist.

Als logica, feitenkwesties en wat dies meer zij niet zijn toegestaan, dan ondermijnt de bulverist de eigen positie ogenblikkelijk. Met bulverisme wordt de tak afgezaagd waar de bulverist zelf op zit.

Ergo: bulverisme is een vorm van nihilisme (met een despotische censuur saus)!

Mijn respons is helder, eenvoudig en altijd doeltreffend: ik blijf in de arena van inhoud, kennis, openheid, dialoog, kritische reflectie, enzovoort. Censuur, zo blijkt, is dan nog het enige wat rest.

Maar dat doet er ten diepste niet toe: uiteindelijk is de confrontatie met de waarheid (met of zonder hoofdletter; kiest u maar) onontkoombaar. Dat is maar goed ook; in de waarheid schuilt de basis om werkelijk recht te kunnen doen aan anderen.

Daar kan geen drogreden tegenop; dat wist Lewis al ruim 80 jaar geleden. En hij is niet de eerste die dat heeft gezien. Gelukkig maar.