“If crimes are diseases, why should diseases be treated differently from crimes? And who but the experts can define disease? One school of psychology regards my religion as a neurosis. If this neurosis ever becomes inconvenient to Government, what is to prevent my being subjected to a compulsory ‘cure’? … it will be no use asking, ‘What have I done to deserve this?’ The Straightener will reply: ‘But, my dear fellow, no one’s blaming you. We no longer believe in retributive justice. We’re healing you. …

The modern State exists not to protect our rights but to do us good or make us good – anyway, to do something to us or to make us something. Hence the new name ‘leaders’ for those who were once ‘rulers’. We are less their subjects than their wards, pupils, or domestic animals. There is nothing left of which we can say to them, ‘Mind your own business.’ Our whole lives are their business.

I dread government in the name of science. That is how tyrannies come in. In every age the men who want us under their thumb … will put forward the particular pretension which the hopes and fears of that age render most potent. They ‘cash in’. It has been magic, it has been Christianity. Now it will certainly be science. Perhaps the real scientists may not think much of the tyrants’ ‘science’ – they didn’t think much of Hitler’s racial theories or Stalin’s biology. But they can be muzzled.

Willing Slaves of the Welfare State (1958) - C.S. Lewis (met nadruk)


Utopia. De perfecte en dus onverbeterlijke samenleving. De advertentietekst die door de eeuwen heen zwerft. Nog steeds geloven sommigen dat het kan.

De kernelementen van Utopia zijn in deel I van de serie over de utopie besproken: totale maakbaarheid, de anonimisering van het individu, het holisme.

De ontstaansgeschiedenis van de utopie, deel II voortbrengen.

Over macht en Utopia heb ik specifiek geschreven in deel III. Tijd om geweld onder de loep te nemen. Want Utopia grossiert op grote schaal in geweld, gebruik makend van de academia.


Het citaat dat ik uit het werk van de onovertroffen Clive Staples Lewis heb opgediept, laat zien dat de vraagstukken van vandaag bepaald niet nieuw zijn.

Eén aspect springt er uit: Lewis vreest “regeren uit naam van de wetenschap”.

Immers, wetenschap kan heel gemakkelijk ingezet worden als moderne magie van machthebbers om de bevolking mee te betoveren en te onderdrukken.

Daaruit vloeit voort dat het oh zo gemakkelijk is criticasters van het politieke gebruik van wetenschap weg te zetten als ‘onverlichten’, ‘wappies’ dus.

Dat klinkt wellicht allemaal wat samenzweerderig; uw waarde blogger, als academicus, moet toch beter weten! Toch? Hier kan een beetje geschiedenis een probaat antidotum zijn.

Lewis heeft namelijk geen enkele moeite om de raciale waanzin van Hitler en de destructieve biologische fantasietjes van Stalin (het beruchte Lysenkoïsme), geheel terecht, te herkennen als wetenschap. Pardon? Let me explain!

Bovenstaande afgrijselijke spreuk maakte onderdeel uit van het eugenetisch discours dat met groot succes aan de wereld werd verkocht als wetenschap. En zo werd het ook beschouwd, waarde lezer! Als WETENSCHAP.

Terugkijkend schudden wij allen meewarig het hoofd.

Eugenetica? Pseudo-wetenschap! Maar deze reactie is een ongemakkelijke en schaamteloze combinatie van gemakzucht, historische luiheid en, jawel, schaamte.

Wij willen er niet meer aan herinnerd worden.

Wat was dat ook al weer, eugenetica? Goede genen. Door bepaalde mensen te selecteren voor voortplanting en anderen dat recht te ontzeggen kan het menselijk ras zichzelf verbeteren, althans volgens de eugenetische zwendel.

De laat 19de en vroeg 20ste-eeuwse natuurbeschermings- én eugenetica-voorvechters zoals Madison Grant (Hitler was een groot fan van Grant’s boek The Passing of the Great Race), Henry Fairfield Osborn, William Vogt waren beroemdheden die de ‘wetenschap van de eugenetica’ uitventten.

Met succes.

Laat ik uit eigen boekenkast William Vogt’s (1902-1968) Road to Survival (1948), een bijna vergeten bestseller over landgebruik, natuurbescherming en bevolkingsgroei die aan de basis ligt van vrijwel alle milieubestsellers van latere datum, eens citeren (met nadruk):

“There is more than a little merit in the suggestion … of “sterilization bonuses”: small but adequate amounts of money to be paid to anyone … who would agree to the simple sterilization operation. … Since such a bonus would appeal primarily to the world’s shiftless [de luie ambitieloze armen], it would probably have a favourable selective influence.” (p. 282)

“… perhaps the greatest asset [of Chile] is its high death rate!” (p. 186)

“… the greatest tragedy that China could suffer, would be a reduction of her death rate.” (p. 224-225).

Zo werd in de eerste helft van de 20ste eeuw schaamteloos en harteloos, met wetenschap in de hand, gesproken over mensen.

Natuurlijk behoorden Vogt, Osborn, Grant en collegae tot de hoogste raciale, culturele en maatschappelijke klassen en achtten zichzelf (wellicht niet allemaal) verheven boven het gepeupel, de hoi polloi (ziehier het aloude groepsdenken).

De eugenetica, als wetenschap van weleer, wordt, zoals gezegd, maar al te graag vergeten. Hoewel: in het milieudiscours speelt het eugenetische overbevolkingsthema nog steeds een overheersende en verwerpelijke rol.

Wij mensen kunnen nauwelijks in het eigen tijdsgewricht kritisch reflecteren op het georeer van academici. Ad nauseam: corona doom, stikstof drama, klimaat apocalyps. U kent mijn verhalen wel, waarde lezer.

Dat brengt mij bij het thema geweld.

Want: waarom gebruiken wij termen als klimaat- en corona ontkenner, of wappie? Waarom die totaliserende verwensingen die onder verwijzing naar ‘de’ wetenschap worden gedebiteerd? (Soms door academici zelf, nota bene.)

In Stikstof en Utopia - vingeroefeningen in doemdenken doe ik een poging om een soort van antwoord te geven. Hier wil ik een spade dieper gaan.

De onterecht nauwelijks bekende Italiaanse filosoof Augusto Del Noce (1910-1989) is zeer behulpzaam in het ontwarren van het verband tussen wetenschap en het totaliserende utopische geweld dat steeds meer zichtbaar wordt (met nadruk):

“The widespread notion that the age of totalitarianisms ended with Hitlerism and Stalinism is completely mistaken. In fact, totalitarianisms are founded on the negation of the universality of reason, so that any form of opposition to established power (in the broadest sense), be it cultural or political, supposedly does not express rational concerns but conceals interests of class (according to Communism) or race (according to Nazism) ….”

Dit zegt Del Noce in zijn The Crisis of Modernity. Wat staat hier precies? Allereerst dit: totalitarisme is niet verdwenen met het verscheiden van Hitler en Stalin.

Nee, zegt Del Noce, het totalitarisme blijft bestaan onder voorwaarde van de totale ontkenning van rationaliteit zelf.

Maar, hoe werkt dat?

Okay: als iemand rationele kritiek heeft op de ‘powers that be’, wordt die kritiek, a priori onder uitsluiting van elke vorm van rationaliteit, verstaan als niets anders dan belangenkritiek of -behartiging.

Uit de oude historische doos: voor het communisme wordt alle rationele kritiek op de machthebbers gereduceerd tot sociale klassen kritiek/behartiging (het aloude Marxistische groepsdenken van proletariaat versus de bourgeoisie); voor nazisme betrof dat de rassenkwestie (Jood versus Ariër).

Rationele kritiek, die natuurlijk bestaat, is niets anders dan politiek geworden! De arme criticaster van politiek/beleid/bestuur heeft maar niet in de gaten dat zijn kritiek niet rationeel maar politiek is ingegeven.

Maar, wacht eens even; wij zijn toch al lang niet meer onderworpen aan het vermaledijde totalitarisme? Helaas, dat lijkt maar zo.

Het feit dat er termen zoals klimaat- en coronaontkenner bestaan is reden genoeg om hedendaags totalitarisme te ontwaren. Waar zit dat totalitaire venijn van nu dan? In het sciëntisme!

Mijn Kritische Depositie Waarden - sciëntistische maatschappelijke ondermijning, onder andere, geeft een treurig inkijkje in de sciëntinsche drogreden toegepast in het stikstofdiscours. Del Noce gaat verder (met nadruk):

“Now, an advocate of scientism, and a society based on his way of thinking, cannot help being totalitarian inasmuch as his conception of science – as exclusive of every other form of knowledge and, thus, of various aspects of reality that are declared to be either unknowable or non-existing – cannot be the object of any proof. Indeed, a scientistic thinker does not intend to elevate other forms of thought to a higher level …, but he simply “denies them.”

Belangrijk: de sciëntist is gedwongen alle andere vormen van denken te negeren, sterker, het bestaansrecht daarvan te ontkennen en uiteindelijk te ontnemen. Immers: alleen haar/zijn sciëntistische vorm van kennis is echte kennis!

Maar: de geachte sciëntist kan de eigen positie wetenschappelijk nooit hard maken. Sciëntisme is niets anders dan een ideologische wilsbeslissing; een coup.

Dat totalitair ontkennen, ten diepste een vorm van liegen, van alle andere vormen van denken - bijvoorbeeld moreel en godsdienstig denken - wordt pijnlijk geïllustreerd aan de hand van het nieuwsbericht Kans op invoering omstreden 2G -maatregel slinkt na nieuw onderzoek (met nadruk):

“De kans dat de Tweede Kamer instemt met de invoering van de zogeheten 2G-maatregel is geslonken na nieuw onderzoek over de effectiviteit. Regeringspartij ChristenUnie noemt het onderzoek ‘een kantelpunt’. PvdA-Kamerlid Attje Kuiken zegt: “We waren al kritisch en nu zijn we extra kritisch geworden.””

Als zelfs politici van christelijk snit ‘wetenschappelijk onderzoek’ nodig hebben om 2G beleid, dat ogenblikkelijk als immoreel kan worden doorzien, nog los van het feit dat het sciëntistische nonsens is, dan is het slecht gesteld met onze samenleving en onze politiek.

Zoals de vertaler van Del Noce, Carlo Lancellotti, constateert in zijn publicatie Augusto Del Noce on the “New Totalitarianism” (met nadruk):

“… the new totalitarianism does not persecute religion directly. It progressively empties it out by denying its cognitive significance, by declaring meaningless the very questions that faith is supposed to answer and pushing it into the private sphere of feelings. Thus, religion becomes a therapeutic, vitalizing practice, what Del Noce describes (quoting Simone Weil) as a “drug."

Dat brengt ons terug bij het begin: Utopia en haar bijbehorende vijandig geweld. Die is dus tegenwoordig, zo blijkt, het meest effectief in te zetten via de band van wetenschap, dat wil zeggen het sciëntistische misbaksel daarvan.

Het sciëntisme totaliseert het vijanddenken van de rationele kritiek als anti-wetenschap. Simpel, doeltreffend en volstrekte flauwekul. De meeste journalisten en politici trappen daar desalniettemin met open ogen in.

C.S. Lewis heeft gelijk als hij zegt dat we ‘regeren uit naam van de wetenschap’ behoren te vrezen. Het nieuwe regeerakkoord staat er bol van. Ik heb hoop dat dat wordt doorzien en gecorrigeerd. Of ben ik nu vreselijk naïef …