Collega Rotgers heeft een korte impressie gemaakt van onze ‘verborgen reis’ door de Haagse burelen. Deze is gister verschenen op de site van Boerenbusiness.

Het blijft interessant hoe wij, buiten beeld, over de tong gaan in het stikstofdiscourse en welke invloed wij wel of niet zouden hebben. Mijn eigen analyse is dat het stikstofbeleid aanzienlijk zwakker is dan menigeen denkt en dat wij daarom een ‘bestuurlijke bedreiging’ lijken te zijn.

De beleidszwakte komt mede door de wetenschappelijke onderbouwing.

Die is ten diepste niet toegesneden, als dat überhaupt al zou kunnen, op de ‘politieke behoeften’ van deze tijd. Die is: het ontdoen van de Nederlandse samenleving van de agrarische sector via de band van de maakbaar geachte en onmisbaar gedachte ‘natuur’ naar bureacratische snit.

Het uiteindelijke Rathenau-debacle maakt (pijnlijk) duidelijk dat een zwalkend en zwak beleid, een verborgen politieke agenda, ontoereikende en deels verborgen wetenschappelijke kennis en de consistente roep om transparantie en precisie, zijn uitwerking niet mist.

“Niet echt een verrassing, maar wel ontluisterend om te lezen. Hoe de overheid probeerde om Jaap Hanekamp en mij aan banden te leggen. Omdat wij kritisch schreven over stikstof.

Jaap als wetenschappelijk onderzoeker, ik als onderzoeksjournalist. Onlangs kwamen honderden pagina’s aan interne stikstofcorrespondentie in de openbaarheid, met een WOB-procedure (Besluit op Wob-verzoek over de totstandkoming van het rapport In gesprek over ammoniak: contouren van een uitweg uit de controverse). Die geven een prachtige inkijk in het optreden van de overheid tegen ‘lastpakken’.

We moeten terug naar eind 2017. De spanning over het ammoniakbeleid, de boerenstikstof, is dan hoog opgelopen. Niet bij ons, maar bij het ministerie van landbouw. Wij wilden de WUR-metingen hebben van ruim 200 bemestingsproeven in het veld. Alles ouder dan vijf jaar was echter niet meer beschikbaar. Aldus Wageningen UR (WUR) en de minister in koor. De verloren metingen van WUR kregen ruim aandacht in de media.

Draagvlak voor ammoniakbeleid

Landbouwminister Carola Schouten (foto) wil weer draagvlak voor haar ammoniakbeleid. Zij laat de Tweede Kamer weten ammoniakdialogen te gaan organiseren. Met het Rathenau Instituut als mediator. Beleidsmakers, boerenorganisaties, natuurclubs en andere betrokken moeten met elkaar om tafel. Zij moeten samen bespreken hoe de beleidsdoelstellingen het beste kunnen worden gerealiseerd. Jaap en ik ontvingen ook een uitnodiging voor een dialoogsessie. Vreemd. Ervoor zorgen dat beleidsdoelstellingen worden gerealiseerd, is niet direct een taak van de journalistiek en wetenschap. Hier konden wij ons niet aan verbinden, wij meldden ons af.

Onze afmelding sloeg in als een bom op het ministerie, blijkt uit de gewobte stukken. “De belangrijkste critici hebben afgezegd” en “zij waren de aanleiding om dit hele traject te starten”. Het staat er echt zo. De minister krijgt het advies van haar ambtenaren om geen genoegen te nemen met onze afmelding en ‘de critici’ aan boord te trekken. Ik herinner me nog de telefoontjes, heb nog de brieven en mails. Afmelden kon niet.

De verloren metingen

Toch bleven wij ons afmelden, in mijn herinnering wel een keer of zeven. Jaap en ik gaven aan wel te willen praten over het wetenschappelijke dispuut, waarover wij op dat moment in conclaaf waren met WUR en het RIVM. Dat ging onder meer over de verloren metingen. Grappig om te lezen hoe de overheid reageerde op ons aanbod. Kunnen wij als overheid wel toestaan dat critici de agenda bepalen? En moet onze overheidsdelegatie dan niet zwaarder?

De bijeenkomst vond uiteindelijk plaats op 8 juni 2018. De ‘gevestigde orde’ kwam met een zware delegatie van een man of tien. Tijdens de bijeenkomst ging het mis. Een wetenschapper van WUR liet zich ontvallen dat alle meetdata gewoon beschikbaar waren. Die waren niet weg, zoals WUR en de minister iedereen hadden voorgehouden. De vlam sloeg in de pan.

Een pittig gesprek

Daags na de bijeenkomst is er een mailwisseling over het incident binnen het ministerie. “Binnen WUR zal er nog wel een pittig gesprek zijn over de mededeling van [naam weggelakt], was voor iedereen een verrassing.” Een pittig gesprek met een wetenschapper, omdat hij de waarheid sprak? Wat wordt het tijd dat op het stikstofministerie de boel wordt uitgemest.”