We staan op de rand van de maand februari. In die maand wordt Valentijnsdag gevierd. En dat vraagt om iets anders dan stik-stof.
Dus, laten we de liefde eens onder de loep nemen; datgene wat ons doet ademhalen.
Hoeveel muziekstukken/liedjes, van recente en minder recente datum, bezingen de liefde? Ontelbaar veel, en als die wel te tellen zouden zijn … laat maar.
Eén van mijn favorieten is uit de jaren 80 én is een schoolvoorbeeld van ‘opname precisie’: Scritti Politti - Absolute:
“Absolute on power drive
I need you so to keep me alive
Absolute, I long for you
A girl to make a dream come true
Oh baby, understand”
Een popklassieker is natuurlijk Rosanna van Toto (met de bekende en lastig te spelen Rosanna Half Time Shuffle van Jeff Porcaro):
“All I wanna do when I wake up in the morning is see your eyes
Rosanna, Rosanna
I never thought that a girl like you could ever care for me
Rosanna
All I wanna do in the middle of the evening is hold you tight
Rosanna, Rosanna
I didn’t know you were looking for more than I could ever be”
Van een wat meer morbide/‘uitzichtloos’ kaliber, maar wel met een groots aspect van wat liefde is, is de song van The Smiths - There Is a Light That Never Goes Out:
“And if a double-decker bus
Crashes into us
To die by your side
Is such a heavenly way to die
And if a ten ton truck
Kills the both of us
To die by your side
Well, the pleasure, the privilege is mine”
(De ‘verlaagde’ variant op soundcloud is zeer het beluisteren waard en de mod is bijzonder goed passend bij de tekst!)
Als ik wat verder terugga in de tijd, kom ik uit op bijvoorbeeld L’hiver a cessé van Gabriel Fauré:
“L’hiver a cessé: la lumière est tiède
Et danse, du sol au firmament clair
Il faut que le coeur le plus triste cède
À l’immense joie éparse dans l’air”
Liefde wordt dus door de eeuwen bezongen in allerlei toonaarden. En het moge duidelijk zijn dat ik mij hier beperk tot liefde tussen mensen, geliefden.
Hoe zou je liefde kunnen definiëren?
De zoekmachines die aan de slag gaan met vragen zoals ‘beschrijf liefde’, verwijzen naar eindeloze hoeveelheden websites. Ik kies er één uit waarin een aantal beschrijvingen op een rij staan (vertaald):
“liefde is veiligheid”, “liefde is onbeschrijfelijk”, “liefde is geven en nemen”, “liefde is respect”, “liefde is kwetsbaarheid”, “liefde is samen groeien”, “liefde is gezonde communicatie”, “liefde is geduldig zijn”, “liefde is gelijkheid”." En zo voort …
Grootse en kleinere woorden om liefde tussen twee mensen te beschrijven, of beter, te omschrijven (of juist niet).
De vraag is of dat niet wat preciezer kan. En daar lijkt het wel op.
Dan moeten we wel wat terug in de tijd, naar de niet ‘geheel onbekende’ filosoof en theoloog St. Thomas van Aquino (1225-1274), die nauwelijks introductie behoeft. Hoop ik.
De beste man heeft heel veel geschreven. Een kleine 800 jaar na dato zijn velen nog lang niet uitgedacht over datgene wat hij aan latere generaties heeft toevertrouwd.
Over de liefde heeft St. Thomas in zijn Summa Theologiae in ieder geval het volgende gezegd:
ST1-2, q.26 a.2 (nadruk toegevoegd): “… And so it is clear that love is not the very relation of union; rather, the union follows upon the love. Hence, Dionysius says that love is “a unitive power,” and in … that the union is the work of love (unio est opus amoris).
ST1-2, q.26 a.4 (nadruk toegevoegd): “To love is to will a good for someone."
St. Thomas definieert liefde ‘als het goede doen ten behoeve van de ander’ en hij stelt dat ‘liefde een verbindende kracht’ is.
Liefde zoekt dus (i) eenheid met de ander met (ii) het oog op het goede voor de ander.
Daarnaast laat St. Thomas zien dat er verschillende gradaties van liefde bestaan. Een mens kan de mensheid lief hebben, specifieke individuen die dichtbij staan en die ene waarmee het leven in zijn totaliteit wordt gedeeld.
En die verschillende vormen van liefde zijn niet gelijk! Zoals in de Summa staat beschreven:
ST2-2, q.26 a.6 (nadruk toegevoegd): “… some individuals are loved and others are not loved. And it is necessary to preserve this sort of inequality as regards good deeds (in beneficentia), because we cannot do good to everyone. However, this sort of inequality of love should not be had as regards good will (in benevolentia).”
ST2-2, q.26 a.11 (nadruk toegevoegd): “… in accord with the notion of connection, one’s wife is to be loved more, since a wife is joined to the man and they exist as one flesh—this according to Matthew 19:6 (“And they are no longer two, but one flesh”)”
Ongelijkheid. Een term die niet meer past in onze 21ste eeuwse cultuur maar die voor de liefde meer dan noodzakelijk is.
De diepe verbinding met onze allernaasten -mijn lief, mijn kinderen (eigen, aangetrouwd en de op mij diepe indruk makende ‘pleegvariant’), familie, vrienden- is liefde’s leerschool.
Het liefhebben van mensen dichtbij, met naam en toenaam, geeft in ons ruimte om mensen ver weg meer en meer te erkennen en lief te hebben.
En St. Thomas zou St. Thomas niet zijn als hij de verbinding van mensen met God ziet als de diepste vorm van liefde:
ST2-2, q.26 a.13: “God will be the total reason for loving for each individual, because God is the total good for a man. For if we granted, per impossibile, that God were not a man’s good, then the man would have no reason to love.”
God als grond van ons bestaan? Tja. Is het niet beter dat maar achter ons te laten? Zoals wij modernen St. Thomas in de geschiedenisboeken hebben achtergelaten?
Dat dát gebeurd is, staat buiten kijf. Maar of dat verstandig is, is zeer de vraag. Ter illustratie daarvan laat ik filosofe Eleonore Stump aan het woord die daarover het volgende zegt in haar magistrale boek Atonement (nadruk toegevoegd):
“God’s love is not a light thing, limply validating anything human beings do as long as they like doing it. On the contrary, … God loves human persons enough to want to be united with them. But to be united with God is to be made like God in order to be in communion with God. God’s love can therefore be wild as well as gentle. Hebrews says, “our God is a consuming fire” (Heb. 12:29). As fire sets other things on fire, so God’s love enables human spirits to blaze in love too, by consuming in them what is ruined in self‐willed loneliness and leaving the loveliness that is left in them to flourish in beauty which is like God’s own.”
Gebroken mensen, en dat zijn we ten diepste, op onze eigen manieren, allemaal, kunnen ondanks die gebrokenheid, met het licht van de liefde, anderen in verbondenheid dienen met het goede.
Liefde is dus ook een wilsbeslissing. Ik en mijn lief delen al meer dan 30 jaar de liefde en dat willen wij beiden van harte. Blijvend op zoek naar het goede voor mijn lief in groeiende verbinding met haar.