Een leuk jaarjubileum dingetje voor deze blog: een wetenschappelijke publicatie! In dit geval heeft mijn oudste zoon, met een paar co-auteurs waaronder uw geachte blogger, een prachtig stuk werk gepubliceerd.

Ik heb op 12 mei melding gemaakt van dit artikel in de maak, en ziedaar geachte lezers: Immunomodulation Through Low-Dose Radiation for Severe COVID-19: Lessons From the Past and New Developments.

Publiceren in een wetenschappelijke tijdschrift is trouwens geen sinecure. Soms gaat het soepel, soms vragen de reviewers om de nodige aanpassingen en soms krijg je vijandige reacties omdat de anonieme onderzoekers die je werk beoordelen jouw stem niet willen toelaten in het discours (daar ga ik nog eens over schrijven).

Waar gaat het artikel over? Over de behandeling van ernstig zieke COVID-19 patiënten. Binnen de gebaande paden van medische protocollen wordt behandeling als onmogelijk geacht. Maar Yannic et al. laten zien dat er wel degelijk behandeling mogelijk is, hoewel meer kennis verzameld moet worden.

Behandeling met wat? Straling! We kennen ioniserende straling eigenlijk maar van twee medische toepassingen: diagnostiek (de bekende Röntgen foto’s van bijvoorbeeld de longen) en kankerbestrijding.

In het artikel komt een derde toepassing aan bod: immunomodulatie.

Stop. Moeilijk woord! Spreek het woord maar eens uit: im-mu-no-mo-du-la-tie? In ieder geval een goed woord voor een avondje Scrabble. Maar, wat is het?

Het probleem dat bij veel infecties wordt waargenomen, en niet alleen COVID-19, is een op hol geslagen afweerreactie tegen het virus. Gevolg: heel ziek worden en soms ook dood gaan. Dat wordt wel hyperinflammatie genoemd. Nogmaals, een bekend fenomeen.

Niet het virus als zodanig maakt mensen heel ziek, maar de lichamelijke reactie daarop.

(Dit is natuurlijk een sterk versimpelde uitleg; het virus veroorzaakt de afweerreactie. De vraag is alleen waarom bij sommige mensen die afweerreactie de mist in gaat.)

En wat blijkt? Een beetje ioniserende straling, meer dan bij het stellen van diagnoses maar veel minder dan bij kankerbestraling, werkt kalmerend op het afweersysteem. Ons op hol geslagen immuunsysteem wordt dus gemoduleerd. Dat wil zeggen, niet plat gelegd, wat niet verstandig is bij een virale infectie, maar tot rust gebracht.

Zonder te weten hoe of wat, werd die kalmerende werking van ioniserende straling al meer dan tachtig jaar geleden ontdekt. Bij mensen met longontsteking! Figuur 4 uit Yannic et al. (LD-RT staat voor ‘low dose radiation therapy’):

Het verschil tussen wel en niet met straling behandelde groepen patiënten blijkt dus behoorlijk groot te zijn als het gaat om hersteltijd. De eerste kleine studies in de wereld laten hetzelfde effect zien: mensen knappen snel op na één dosis bestraling.

Het feit dat dit type behandeling nog niet van de grond komt heeft mijns inziens een paar redenen, waarvan sommigen hout snijden maar sommigen ook helemaal niet. Laten we met de laatsten beginnen:

  • De gedane studies zijn oud. Commentaar: dat impliceert, onterecht, dat onderzoekers vroeger een stuk dommer moeten zijn geweest dan nu. Het doen van observaties, zonder dat de kennis voorhanden was om de observaties te begrijpen, was dus niet besteed aan onderzoekers van toen? Zucht. Typisch modernistisch gedreutel.
  • De ‘oude’ studies volgen niet de ‘gouden standaard’ van de Randomised Control Trial (RCT). Commentaar: dat klopt, maar zegt weinig. Ik heb het er eerder over gehad.
  • We weten niet precies waarom LD-RT werkt. Commentaar: klopt deels. Nou en? We weten nu heel wat meer over het hoe en waarom van lage doses ioniserende straling en de effecten op ons afweersysteem dan 80 jaar geleden. Bedenk: van de meeste medicijnen weten we lang niet alles en dat wordt niet als een probleem beschouwd.

Nu een paar gewichtige argumenten:

  • De farmaceutische industrie ziet er geen brood in. Commentaar: is heel goed mogelijk. Er valt weinig tot geen geld te verdienen aan een LD-RT van COVID-19 patiënten. Vrijwel elk goed geoutilleerd ziekenhuis heeft bestralingsapparatuur in huis om de behandeling uit te voeren. En dat is geen verdienmodel; voor niemand niet. Behalve voor de patiënten dan.
  • Er moet meer kennis komen over de voor- en nadelen van LD-RT. Commentaar: klopt! Meer onderzoek naar effecten van LD-RT en de mogelijke risico’s zijn hard nodig. Dus, als er weer meer COVID-19 patiënten op de IC’s belanden is dat de uitgelezen kans om LD-RT verder te testen. “Elk nadeel heb z’n voordeel”, zoals een beroemd Amsterdams filosoof ooit opmerkte.

Alles bij elkaar heeft Yannic et al. een mooi stukje wetenschappelijk analytisch werk geleverd. Hard nodig in een wereld die in paniek is en maar niet los kan komen van protocollen; bestuurlijk, medisch of anderszins. Tijd voor rust, bezinning en innovatie!