“… vanwaar zal komen mijn hulp?” Het begin van Psalm 121. Een schreeuw om hulp van een hulpeloze?; of een zoektocht naar de ‘juiste god’?
Een god van bergen of dalen, de hemel, de markt, wetenschap, de natuur, de overheid, computermodellen, het juiste dieet?
En dan dit: “want vanaf de top van rotsen zie ik hem en vanaf heuvels bespeur ik hem ….” Het verhaal van de ziener Bileam in Bijbelboek Numeri.
Een koning wil zijn goddelijke gaven kopen om het volk Israel -de tegenstander van de bewuste koning- te vervloeken.
Een gebruikelijk ritueel in de oudheid. Opponent-koningen kopen goddelijke vervloekingen van zieners en profeten als waren het kernwapens van supermachten.
Immers: de goden moest je tevreden stellen, jezelf in de gunst kopen, om zo de strijd te winnen van je vijanden.
En de mensen in het dal hebben niets in de gaten.
Overigens, in dit verhaal krijgt Bileam van de Ene niet de kans om de gewenste vervloekingen te verzilveren en uit te spreken. Hij zegent.
In mijn vorige blogpost vertelde ik iets van mijn vader en zijn ‘near-miss with death’. Er zijn er meer geweest. Een ‘incorrect’ ontplofte granaat van fors kaliber lag, na de bevrijding van de woonplaats van mijn vader, achter de toiletpot in de WC. De achterkant van de granaat was er afgeblazen.
In alle consternatie van de straatgevechten, schietende tanks, machinegeweervuur en wat dies meer zij had mijn familie niets gehoord van de inslaande granaat en de explosie. Een situatie kortom die totaal anders hand kunnen uitpakken.
Hoeveel van ‘dergelijke’ situaties, van natuurlijk (hopelijk) minder drastische aard, passeren ons leven zonder ons medeweten of invloed? Wat blijft er verborgen voor ons?
Ik constateer in ieder geval dat onze samenleving in toenemende mate modelmatig wordt gestuurd zonder enige democratische of zelfs maar wetenschappelijke controlemogelijkheden.
Met maar weinig fantasie zou je onze tijd een ‘modellencratie’ kunnen noemen. Beslissingen worden genomen waarvan de onderbouwing buiten het zicht van burgers en democratische instituties blijft.
Dat is onaanvaardbaar en moet zo snel mogelijk veranderen.
Voorbeelden te over. De COVID-19 pandemie bevat een treurig staaltje. Het model van Imperial College -het werk onder andere van het team van Neil Ferguson- speelt daarin een hoofdrol.
In zijn originele staat niet beschikbaar (!) en opgepoetst door onder andere Microsoft, zoals opgemerkt door een (zeer) kritische blogger:
“What’s been released on GitHub is a heavily modified derivative of [the code], after having been upgraded for over a month by a team from Microsoft and others. This revised codebase is split into multiple files for legibility and written in C++, whereas the original program was “a single 15,000 line file that had been worked on for a decade” (this is considered extremely poor practice). A request for the original code was made 8 days ago but ignored, and it will probably take some kind of legal compulsion to make them release it. Clearly, Imperial are too embarrassed by the state of it ever to release it of their own free will, which is unacceptable given that it was paid for by the taxpayer and belongs to them.”
Bedenk dat de UK maar ook de VS gebruik hebben gemaakt van een niet-openbaar model om beleidsbeslissingen te nemen. Normale wetenschappelijke en democratische controle is niet mogelijk. En dat verontrust in hoge mate.
Het werk van Ferguson is op meerdere momenten in zijn carrière pittig bekritiseerd. Zijn berekeningen ten aanzien van de mond en klauwzeer uitbraak in de UK in 2001 is een voorbeeld.
Twee studies die de uitbraak analyseren waren unaniem in de kritiek op de gebruikte modellen, zoals één van de rapporten, Destructive tension: mathematics versus experience, stelt:
“The models that supported the contiguous culling policy were severely flawed, being based on data from dissimilar epidemics; used inaccurate background population data, and contained highly improbable biological assumptions about the temporal and quantitative parameters of infection and virus emission in infected herds and flocks.”
In Nederland kunnen we er ook wat van. Wat te denken van het recente PBL rapport Nationale Kosten van Maatregelen Gericht op het Realiseren van Doelstellingen uit het Energieakkoord 2013.
Een rapport vol met grafieken en tabellen en weidse vergezichten over de voordelen en kosten van de energietransitie.
Het is volstrekt onduidelijk hoe al die vergezichten tot stand zijn gekomen dan alleen dat er niet-openbare modellen zijn gebruikt.
Niemand kan deze getallenbrij op enige manier analyseren. Nog afgezien van het feit dat er geen enkele reden is om met dit of vergelijkbare rapporten beleid te maken.
Neem de olieprijs, die een belangrijke randvoorwaarde is om überhaupt de kosten van wind- en zonne-energie productie te kunnen analyseren. Dit zijn de ‘projecties’ van het PBL:
Een rapport van Duff & Phelps uit 2017, bijvoorbeeld, zegt het volgende over olieprijzen en de toekomst daarvan in de conclusies, wat de exercitie van het PBL ogenblikkelijk nutteloos maakt:
“The time span affected by this calculation will cover up to 2021, considering that, beyond five years, any forecast, in addition to being bold, is not reliable ….”
Tot mijn stomme verbazing geven de auteurs van dit Duff & Phelps rapport -post-ironisch- impliciet commentaar op hun eigen modelschattingen met een drietal quotes die het eigen werk meteen teniet doet:
"“OPEC Secretary-General Abdullah Badri has recently announced that oil could reach up to US$200 per barrel. Although this forecast now seems unreliable, there are reasons why it might be fulfilled”. – January 30, 2015
“In the short term, we are mainly affected by oil exporters, but in the medium and long term it harms everyone; importers, because of the destruction of the investments which fill the oil sector, the towers that by hundreds are being lost in the US for example, drilling, because it is no longer profitable to continue to exploit oil at such a low price, will cause a rebound in the medium term up to 200 dollars”. – Rafael Correa, President of Ecuador, February 22, 2016
“The lack of an adequate supply growth is evident. That the barrel is worth between 150-200 dollars is increasingly likely within six months and two years”. – Goldman Sachs, May 7, 2008"
Een dergelijk post-ironie is niet te verwachten van de PBL auteurs, hoewel op z’n minst op pagina 17 van hun rapport deze schitterende Frankfurtiaanse bullshit staat vermeld (nadruk toegevoegd):
“Toekomstige energieprijzen (van kolen, olie, gas en elektriciteit) zijn gebaseerd op de middenwaarden uit de Klimaat- en Energieverkenning van 2019. Indien we voor alle energiedragers uitgaan van de onder- of bovenkant van de bandbreedte uit de KEV2019 (en deze op dit niveau houden na 2030), leidt dit tot 47 miljard euro lagere of 46 miljard euro hogere nationale kosten (uitgaande van herinvesteringen) over de periode 2000-2050. Dit zijn dus gemiddeld bijna 1 miljard euro per jaar hogere of lagere kosten.”
En dan te bedenken dat men voor deze berekeningen, gemaakt in de corona crisis, geprojecteerde olieprijzen hanteert die ver boven het huidige prijsniveau liggen. Bij dezen de feitelijke olieprijzen tot nu toe:
We zijn dus, historisch gezien, terug bij af. De behoefte van koningen uit de oudheid om bezweringen en vervloekingen te kopen van zieners en profeten is niets anders dan wat wij nu doen.
Nu kopen we voorspellingen -met een chique woord ‘projecties’ (maar het is precies hetzelfde)- van een andersoortige elite dan die we tegenkomen in de oudheid.
Maar er is een belangrijke overeenkomst: de religieuze elite van toen en de ‘wetenschappelijke’ elite van nu produceren hun bezweringen/projecties in het geheim.
Want niemand mag zien wat ze doen: de bron van beider inkomsten en macht moet beschermd worden. De ziener Bileam zou een prima baan kunnen vinden bij het PBL.
Ga ik hier te ver? Philip Tetlock, in zijn prachtige boek Expert Political Judgment. How Good Is It? How Can We Know?, denkt van niet (nadruk toegevoegd):
“… there is a strong desire among mass-public consumers to believe that they live in a predictable world and an equally strong desire among more elite consumers in the media, business, and government to appear to be doing the right thing by ritualistically consulting the usual suspects from widely recognized interest groups. The fainthearted should be forgiven for concluding that we are fated to fail to break this tight symbiotic embrace between self-confident suppliers of dubious products and their cling-on customers.”
Niettegenstaande al het geritualiseerde adviesorgaan werk, neemt de geschiedenis van deze wereld altijd een onvoorziene loop. En dat hoef ik niet uit te leggen.
Vanwaar zal komen mijn hulp? Niet van zieners uit de oudheid, of onderzoekers uit de 21ste eeuw.
Wetenschap is iets prachtigs, maar net zoals het Joodse volk van niets wist van de pogingen van koningen een vervloeking te laten uitspreken door een ziener, zo wist mijn vader niets van de zeer nabije doodsdrager toen hij met zijn familie 2 dagen vertoefde in de kelder van zijn ouderlijk huis.
We doen alsof, maar de toekomst krijgen we nooit in onze vingers; die is niet ‘van ons’ en blijft in alle opzichten verborgen. En toch ben ik zeer hoopvol …