Een gesprek. In een Nederlandse krant op 25 oktober jl. Over boeren en stikstof -eigenlijk stikstofverbindingen zoals ammoniak- met de baas van het RIVM Hans Brug. En hij was, naar eigen zeggen, nerveus: “Ik sta niet iedere dag voor een gezelschap van duizenden mensen die niet per se zijn gekomen om mij te feliciteren.“Het waren boze boeren en geen collega’s die de beste man kwamen fêteren.

Een betere opening van een interview met een lid van de bestuurlijke/wetenschappelijke elite kun je niet voorstellen. De framing is ook perfect van de Volkskrant. Brug op de foto: rechtop en ietwat streng maar rechtvaardig kijkend naar de camera (eerlijk gezegd en allerminst cynisch bedoeld: een aangename en mediagenieke verschijning); de boeren; bonkige ‘koppen’ en hooivorken.

Voor wie kies je dan? Ik zou het wel weten. Maar dan de inhoud. “Een filmpje van het Mesdag Zuivelfonds, een stichting van paardenhouder Jan Cees Vogelaar, voedde begin dit jaar onder boeren de twijfel over de stikstofmetingen van het RIVM.” (Voor de liefhebber: https://www.youtube.com/watch?v=t40rnXRe4LA; iets ‘meer’ dan een filmpje lijkt me).

En: “De tegenwerpingen van het RIVM dat de methoden internationaal erkend zijn, Nederland het meest geavanceerde meetnetwerk van Europa heeft en de uitkomsten dus ‘robuust’ zijn, vonden geen vruchtbare boerengrond.”

Vooruit, nog één: “Maar ook hier slaat de relativiteit van wetenschap wel een beetje door. We zien geregeld dat iemand die ergens voor heeft doorgeleerd en ook nog eens een keer een berg wetenschappelijke literatuur achter zich heeft tegenover een mening wordt gezet en even zwaar wordt gewogen. Het is niet mijn deskundigheid, maar misschien levert een narratief tegenover wetenschappelijk kennis zetten nieuwswaarde of entertainment op?”

Het zijn werkelijk een aantal stromannen van formaat die Brug hier in de brand steekt. Samen met collega Geesje Rotgers hebben Matt Briggs, Marcel Crok en ondergetekende in 2017 al een pittig wetenschappelijk artikel het daglicht laten zien waarin we beschrijven dat er heel wat schort aan het meet en rekenwerk van het RIVM. De reactie van het RIVM op ons verhaal was ver onder de maat. En we zijn nog lang niet klaar met ons werk hieraan.

De internationale erkenning waar Brug over rept maakt niet echt indruk. De vraag is niet of je collega’s applaus geven, maar of het werk goed is. Het feit bijvoorbeeld dat 2 LML meetstations (Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit) waardeloos staan gepositioneerd heeft Geesje recentelijk onder de aandacht gebracht.

Dat had het RIVM al jaren geleden moeten corrigeren. En het internationale peer review team had dat moeten zien en rapporteren. Dus niet.

Erger: iedereen bekend met de materie had moeten aandringen op depositiemetingen in de natuur; die worden nog steeds niet gedaan en dus praat alles en iedereen over gebakken lucht. En dat was nog het gemakkelijke werk.

De moeilijker te doorgronden arbeid van het RIVM ligt op het vlak van het rekenwerk. De trend analyses van ammoniak concentraties in de lucht, om maar een voorbeeld te noemen, heeft het RIVM geënt op het werk van de IPCC. Dat had ze beter niet kunnen doen.

Een RIVM rapport uit 2018 stelt (nadruk toegevoegd): “Om objectief aan te kunnen geven of een verschil in trends al dan niet waarschijnlijk is, … wordt de mate waarin de helling van de trendlijn afwijkt van 0 op significantie getoetst. Dit wordt gedaan met de p-waarde: de kans dat de berekende trend niet waar blijkt te zijn.”

Afgezien van het feit dat deze definitie fout is, is het gebruik van deze statistische toets al in 2016 naar de prullenbak verwezen door de American Statistical Association (ASA). In het NRC van 17 juni 2016 wordt keurig uitgelegd wat er allemaal mis mee is. En dat is heel veel. In ieder geval kun je er niets mee zeggen over ammoniaktrends en al helemaal niet of de landbouw met die trends te maken heeft.

Kortom: intellectueel bevindt het RIVM zich in een bunker en is voor buitenstaanders met verstand van zaken, inclusief academici, nauwelijks toegankelijk. Door critici impliciet te benoemen als ‘mensen met een mening’ misleidt Brug de lezers en het is ook gewoon bezijden de waarheid. Tijd voor een inhoudelijk debat.