Al luisterend naar de preek van de aanstaande vrouw van mijn zoon, vandaag gehouden in Bolsward, schoot mij het werk van Jacob Bronowski te binnen. The Ascent of Man. Een veelgeprezen documentaire uit de jaren 70 van de vorige eeuw waarin een beroemde scene in Auschwitz veel stof deed opwaaien. En nog steeds is deze scene aangrijpend en ontroerend. Zijn uitspraken in dit fragment zijn juist nu zeer van toepassing....
“Never let a crisis go to waste.” Inderdaad. De adviezen voor ‘na de corona crisis’ vliegen ons om de oren, en staan bol van ronkende taal. En die taal doet me aan iets denken. Neem nu de PBL- policy brief van 28 juni jl. Van Coronacrisis naar Duurzaam Herstel. Wat een wijdse vergezichten, wat een adembenemende veranderingen worden ons in het vooruitzicht gesteld (nadruk toegevoegd): “Het doel dat we beogen is tweeledig....
Het anti-racisme tijdperk is aangebroken, of het was er al en ging het aan mij voorbij (waarschijnlijker). En zoals ik eerder besprak, er kleeft een buitengewoon ongemakkelijk aspect aan dat nauwelijks de aandacht krijgt. Maar er is meer aan de hand, en dat begint met de titel. Het hemd is nader dan de rok, of zoals ik het duurder formuleer, ‘the law of inverse rationality’. Waar gaat dit over? Kort samengevat: hebben we de moed om de waarheid te spreken, ook als dat heel moeilijk wordt, levensbedreigend zelfs?...
Iedereen heeft het erover. Social media schreeuwen het je toe, kranten puilen uit, nieuwsberichten buitelen over elkaar heen. We moeten racisme stoppen. En wel nu! En wie kan het daarmee oneens zijn? Nou? Ik in ieder geval niet (zeg ik schoorvoetend). In de gezinshuistijd hebben mijn vrouw en ik kinderen ‘over de vloer’ gehad van allerlei ‘soorten en maten’. Ja, ik heb het hier over huidskleur, godsdienst, seksuele geaardheid en andere ‘karakteristieken’ waarmee we personen maar al te graag aanduiden, of erger, apart zetten, vernederen, uitsluiten....
Ik kwam gister bij een feestje vandaan waar het overbekende boek van Rutger Bregman - De Meeste Mensen Deugen - over de tong ging. Natuurlijk: goed geschreven, een fijne boodschap en zoon van de predikant die lange tijd ‘op de kansel stond’ in ‘onze’ gemeente. Wat zou er toch mis kunnen zijn met dit boek? Mensen die ik hierover spreek zien vaak niet meer dan vlot en goed geschreven teksten, wetenschappelijke referenties (altijd vertrouwenwekkend, toch) en, nogmaals, de warme boodschap dat de meesten van ons ‘best wel okay zijn’....
“… vanwaar zal komen mijn hulp?” Het begin van Psalm 121. Een schreeuw om hulp van een hulpeloze?; of een zoektocht naar de ‘juiste god’? Een god van bergen of dalen, de hemel, de markt, wetenschap, de natuur, de overheid, computermodellen, het juiste dieet? En dan dit: “want vanaf de top van rotsen zie ik hem en vanaf heuvels bespeur ik hem ….” Het verhaal van de ziener Bileam in Bijbelboek Numeri....
Mijn ouders worden oud. En ouderdom komt met gebreken, zoals het spreekwoord zegt. Ik kijk met bewondering naar beiden zoals ze zich door de moeilijkheden van het ouder worden heenslaan. Met ouderdom komen ook de verhalen van vroeger steeds meer los. Het heden vervaagt, het verleden dringt zich steeds sterker op. Dat brengt mij bij een verhaal dat mijn vader vaak vertelt. Een herinnering die steeds meer een herbeleving wordt; een trauma wellicht....
